U początków wielu kultur odnajdujemy dzieła, poematy, opowieści, które są próbą odpowiedzi na pytanie, skąd wziął się świat- czy sam z siebie, czy został stworzony przez istotę wyższą, boską, jak kształtował się jego porządek, jak powstały zjawiska przyrody, zwierzęta, a wreszcie jak powstał człowiek. Mitologie wytworzyły kultury: egipska i asyryjska, hinduska, grecka i rzymska. Istnieje też mitologia słowiańska. Mity porządkują wierzenia, odpowiadają na zasadnicze pytania, nazywają zbiorowe emocje, tworzą więż społeczną, określają świadomość zbiorową, tworzą tradycje i obyczaje. Nas, Europejczyków interesuje szczególnie mitologia grecka, jako najstarsza z wytworzonych na naszym kontynencie. A ponieważ kultura starożytnej Grecji przez wieki wpływała na kulturę całej Europy, a więc mitologia upowszechniła się i weszła w świadomość zbiorową Europejczyków. Drugą wielką księgą, znajdującą się u podstaw kultury europejskiej, jest Biblia. I Biblię rozpoczyna poemat o stworzeniu świata i człowieka- Księga Genesis. Czy obydwa obrazy- mitologiczny i bibilijny- są podobne? Co je różni? W mitologii greckiej świat powstaje z Chaosu, z mieszaniny żywiołów, z której wyłaniają się bogowie. Najpierw Gaja-ziemia i Uranos-niebo, potem tytani, cyklopi, giganci. Rozpoczynają oni walkę o władzę. Obce są im pojęcia etyczne , moralność. Są okrutni, bezwzględni, żli. Dopiero zwycięstwo bogów olimpijskich kończy gigantomachię. Bogowie dzielą pomiędzy siebie świat, co kończy wojnę. Bogów jest wielu(politeizm-wielobóstwo), każde zjawisko otaczającego świata ma swego boga, bożka, boginkę. Królem bogów, panem nieba, władcą piorunów był Dzeus. Hera, jego małżonka, była opiekunką kobiet. Posejdon był władcą mórz, Hades- podziemi. Demeter była boginią urodzaju. Grecy przypisują im cechy ludzkie, bogowie są pięknymi ludżmi, mają ich zalety i wady. Różni ich od ludzi nieśmiertelność uzyskiwana dzięki piciu nektaru. Jak już wspomniałam, nie są im obce zdrady, miłostki, złość, okrucieństwo. Mitologia nie zawiera przykazań moralnych, wskazówek etycznych, raczej usprawiedliwia chaotyczność i zło świata. Jakże inaczej wygląda opowieść o stworzeniu świata w Biblii! Chociaż na samym początku dostrzegamy podobieństwo. Bibilijny Bóg też stwarza świat z nicości przypominającej Chaos. Boże "stań się" wydziela z nicości kolejno światło i ciemność, dzień i noc, niebo, wody, ląd, który pokrywa zielenią, ciała niebieskie, ptaki i zwierzęta i wreszcie człowieka. Boże słowo porządkuje świat. Dzieło boże jest dobre- od razu występuje wartościowanie etyczne. Stworzenie świata w sześciu dniach i odpoczynek Boga po trudach stworzenia w siódmym zawiera nakaz, by po sześciu dniach pracy odpoczywać w niedzielę. To zasadnicza różnica między obu starożytnymi przekazami. Inne też jest pojęcie Boga. W Biblii Bóg jest jeden(monoteizm), jest nieskończony, wieczny, nie powstaje, ale istnieje zawsze i stwarza świat. Nie przypomina ludzi, jest ideą, jest doskonałością, dobrocią, miłosierdziem, miłością. Ostatnim dziełem Boga w Księdze Genesis jest człowiek. Bóg stworzył Adama i Ewę, powierzył im władzę nad światem i nakazał rozmnażać się i napełniać świat. Umieścił ich w raju, obdarowując uzyskane szczęście jednym jedynym zakazem- zerwania jabłka z drzewa wiadomości. Złamanie zakazu za namową węża-szatana spowodowało wygnanie z raju i ściągnęło na człowieka cierpnienia, choroby i śmierć. W mitologii człowiek też jest dziełem boga Prometeusza, który ulepił go z gliny zmieszanej ze łzami i obdarzył duszą. I tu podobieństwa się kończą. Inni bogowie byli wrogo nastawieni do ludzi, chcieli ich sobie podporządkować, a nawet zniszczyć. A dobroczyńcę, Prometeusza, za to, że dał ludziom ogień, przykuli do skały Kaukazu, a orzeł rozdzierał jego wciąż odrastającą wątrobę. Prometeusz, dobroczyńca ludzi, to jedyny dobry bóg, buntownik przeciw okrutnemu światu, a jego poświęcenie dla ludzi przypomina póżniejszą ofiarę Chrystusa . Jest też w mitologii odpowiednik raju w postaci złotego wieku(okres szczęścia ludzkości pod opieką Prometeusza), po którym nastąpił wiek srebrny, brązowy, żelazny. Jabłko z drzewa wiadomości przypomina puszka Pandory, którą bogowie obdarzyli żonę brata Prometeusza, również obdarowując zakazem(tu-otwierania). Ciekawa Pandora otworzyła puszkę, z której wydobyły się troski, zmartwienia, choroby i cierpienia, nękające odtąd ludzi. I w Biblii i w mitologii występuje potop, z którego ocalała jedynie jedna sprawiedliwa rodzina, z której potem odrodziła się ludzkość. Jak więc widzimy, są podobieństwa między omawianymi opowieściami, ale dotyczą raczej szczegółów. Wynikają pewnie z tego, że próbują odpowiedzieć na podobne pytania w sposób symboliczny, alegoryczny i obrazujący stopień znajomości świata przez starożytnych. Różnice są wyrażniejsze. Dotyczą pojęcia Boga. W religii monoteistycznej Bóg jest pojęciem abstrakcyjnym, szerszym i głębszym, niż upersonifikowani bogowie mitologiczni. Są oni zabawni, sympatyczni, ale zbyt ludzcy. Trudno sobie wyobrazić, aby ludzie chcieli naśladować takich bogów-zazdrościli im wiecznej młodości i nieśmiertelności, ale tacy bogowie nie uczyli jak żyć. Na tym polega wielka przewaga Biblii. Biblia porządkuje świat, uczy tego, co dobre, co złe, zawiera zakazy i nakazy. Bibiliny Bóg wskazuje człowiekowi, co ma robić, jak żyć. Zło jest dziełem szatana i wynika z niewypełniania nakazów bożych. Dekalog stanowił przez wieki i stanowi drogowskaz dla ludzi z kręgu kultury śródziemnomorskiej. Dlatego Biblia stała się księgą świętą dla wyznawców wielu religii, natomiast mitologia jest dla nas zbiorem baśni, pięknych, czasem okrutnych, ale tylko baśni. Weszły one w świadomość europejską jako powtarzające się obrazy, symbole, toposy występujące w sztuce Europy. Muzea pełne są obrazów i rzeżb nawiązujących do mitologii, dzieła literackie pełne aluzji do niej. Dlatego chcąc rozumieć kulturę naszego kontynentu, musimypoznać mitologię grecką oraz Biblię.